Via autocatalogus kiezen
De motor wordt te snel warm of komt helemaal niet op temperatuur? Dan kan het zijn dat de thermostaat defect is. In dit artikel lees je meer over de symptomen van een kapotte thermostaat, over de functie van de thermostaat en de oorzaken en gevolgen van een defect.
De taak van de thermostaat is om de temperatuur van het koelwater te regelen. De thermostaat moet de motor snel op de optimale bedrijfstemperatuur brengen en de temperatuur constant houden. Hiervoor beschikt de thermostaat over een klein en een groot koelwatercircuit. Als de motor koud wordt gestart, wordt de thermostaat in eerste instantie gesloten en stroomt het koelwater alleen in het kleine koelcircuit (het koelwater stroomt alleen door de motor). Dit zorgt ervoor dat de motor sneller op bedrijfstemperatuur komt, terwijl het koelwater in de radiator aanvankelijk koud blijft. De belangrijkste componenten van het kleine koelcircuit zijn de waterpomp, de warmtewisselaar voor de verwarming in het interieur en het motorblok zelf. Zodra de motor op bedrijfstemperatuur is, gaat de thermostaat open en wordt de radiator aangesloten op het kleine koelcircuit: dit wordt het grote koelcircuit genoemd.
Om de koelwaterstroom en dus de motortemperatuur te kunnen regelen, bestaan er in principe twee soorten thermostaten: de klassieke thermostaat, die de koelwaterstroom regelt door middel van een expansie-element, en de kaartgestuurde thermostaat, die is voorzien van een elektrische aandrijving.
Beide soorten thermostaten hebben een veerschotel. Deze platen openen of sluiten de weg tussen het kleine en het grote koelcircuit. In koude toestand sluit de veerplaat de weg voor het koelwater naar de radiator af. Wanneer het koelwater de openingstemperatuur van de thermostaat bereikt, opent het expansie-element of de motorregeleenheid de schijf via de elektrische stelaandrijving, waardoor het koelwater wordt doorgelaten. Dit sluiten en openen gebeurt telkens wanneer de openingstemperatuur wordt bereikt of eronder zakt.
Als de thermostaat ook nog een tweede plaat heeft, dan wordt deze tegelijkertijd verplaatst. Hiermee wordt de bypass oftewel de kortsluitleiding tussen de koelwaterpomp en de thermostaat gesloten.
In principe zijn er maar twee signalen die vrijwel zeker wijzen op een defecte thermostaat. Ofwel komt de motor of het koelwater te snel op bedrijfstemperatuur en wordt te heet, ofwel komt de motor pas na een hele lange rit of helemaal niet op bedrijfstemperatuur. In beide gevallen zit de thermostaat vast: in het ene geval is de thermostaat permanent gesloten en in het andere geval permanent open. Deze problemen kunnen zich zowel bij de klassieke thermostaat als bij de kaartgestuurde thermostaat voordoen.
Om deze gevallen überhaupt op te kunnen merken, moet het instrumentenpaneel een koelvloeistoftemperatuurweergave hebben. Als het display ontbreekt, wordt het defect vaak te laat opgemerkt. Voor het geval dat het koelwater te warm wordt, is het koelsysteem uitgerust met een overdrukklep waardoor de overdruk in de vorm van waterdamp wordt afgevoerd. Dit overdrukventiel bevindt zich meestal in de dop van het expansievat of in de radiatordop. Als er waterdamp vrijkomt, moet het rode koelvloeistoflampje gaan branden of knipperen, zodat je weet dat je de auto moet stoppen.
De meeste auto's zijn ook uitgerust met een geel koelvloeistoflampje, dat alleen aangeeft dat het koelvloeistofpeil te laag is. Toch dien je een mogelijk defect altijd uit te (laten) zoeken.
In zeldzame gevallen kan de elektrische koelventilator van de koelwaterkoeler, als die aanwezig is, een permanent gesloten thermostaat compenseren. Dit kun je herkennen aan het feit dat de elektrische koelventilator vrijwel permanent draait.
Ook kan het in zeldzame gevallen voorkomen dat het motorcontrolelampje gaat branden of de verwarming niet warm wordt als de thermostaat in de open stand vast komt te zitten. Als het controlelampje brandt, is er meestal sprake van een storing in het storingsgeheugen van de katalysator of de lambdasonde, omdat deze in koude toestand niet goed werken.
De meest voorkomende oorzaak van een permanent geopende thermostaat is een vastgelopen zuiger. Maar ook corrosie kan de thermostaat beschadigen en tot een defect leiden. En het komt ook voor dat een voorwerp de geopende thermostaat blokkeert, waardoor deze niet meer kan sluiten wanneer hij afkoelt. Als de veerplaat van de thermostaat niet alleen op de thermostaat zelf, maar ook op het thermostaathuis steunt, komt het vaak voor dat de houders op het thermostaathuis afbreken, waardoor de thermostaat nog maar losjes in de stroom koelwater hangt.
Na verloop van tijd treedt er ook slijtage op in de afdichting van het expansie-element, waardoor de was - het eigenlijke expansiemateriaal - kan ontsnappen. Dit zorgt ervoor dat het expansie-element geen voldoende expansiemateriaal meer heeft om te werken, en dat de thermostaat vergrendeld blijft.
Bij kaartgestuurde thermostaten is de meest voorkomende oorzaak een defecte elektrische aandrijving. Na verloop van tijd veroorzaakt de beweging van de bedieningszuiger ervoor dat koelwater de aandrijving binnenkomt en deze stillegt.
Of je met een defecte thermostaat kunt blijven rijden en wat er kan gebeuren als je dat doet, hangt af van wat er precies niet meer werkt.
Geval 1: Thermostaat gaat niet open
Als de thermostaat niet meer opengaat, treedt er in het ergste geval motorschade door oververhitting op. Daarom mag je niet meer verder rijden als de thermostaat niet meer opengaat. Oudere motoren waren uitgerust met een gietijzeren romp met aluminium cilinderkoppen. Deze waren niet bestand tegen oververhitting waardoor de cilinderkoppakkingen als gevolg van de oververhitting snel afbraken. Bij moderne motoren zijn zowel de rompmotor als de cilinderkop van een aluminiumlegering gemaakt, waardoor ze veel beter bestand zijn tegen grotere hitte.
Daarom is het tegenwoordig waarschijnlijker dan motorschade dat andere of zwakkere onderdelen worden aangetast als de koelwatertemperatuur te hoog en hierdoor de druk in het koelsysteem te hoog is.
Een barst in de koelwaterslang of een kunststof koelwaterflens die afbreekt kunnen ervoor zorgen dat het koelsysteem plotseling leegloopt, en kan zo zelfs leiden tot het vastlopen van de zuiger als gevolg van oververhitting. In de meeste gevallen treedt koelwaterverlies als gevolg van een te hoge systeemdruk langzaam op. Ofwel ontsnapt er langzaam koelwater via de overdrukklep, ofwel begeeft een rubberen dichting het langzaam en druppelt er geleidelijk koelwater uit. Door de huidige fabricageprocessen, waarbij radiatoren worden geperst in plaats van gesoldeerd, komt het vaker voor dat de waterkoeler gaat lekken als gevolg van de overdruk.
Geval 2: Thermostaat sluit niet
Op het eerste gezicht lijkt een permanent geopende thermostaat minder dramatisch. De gevolgen zijn echter een stuk verraderlijker. Met een thermostaat die niet sluit kun je nog wel even doorrijden, maar je moet het defect toch snel verhelpen. Als de motor namelijk niet goed opwarmt, zijn alle mechanische componenten aan aanzienlijke slijtage onderhevig, aangezien alle montage-afmetingen zijn ontworpen voor bedrijfstemperatuur. Bovendien betekent dit dat de motor in de opwarmfase altijd draait, waardoor hij permanent te rijk loopt wat ervoor zorgt dat het brandstofverbruik aanzienlijk hoger is.
Mogelijk voldoet het voertuig dan ook niet meer aan de uitlaatgasnorm, omdat de katalysator of het roetfilter de rijke uitlaatgassen niet meer aankan en de omzettingssnelheid niet meer haalt of verstopt raakt. Dit kan er ook voor zorgen dat ook andere componenten in de uitlaat worden aangetast.
Conclusie: als de thermostaat niet meer sluit, moet je deze zo snel mogelijk vervangen of naar de garage gaan.
Als het instrumentenpaneel van je auto een koelvloeistoftemperatuurweergave heeft, kun je in geval van een defecte of niet meer opengaande thermostaat proberen om naar de dichtstbijzijnde garage te rijden. Houd wel altijd de temperatuur goed in de gaten, zodat de motor niet te warm wordt.
De volgende stappen kunnen hierbij helpen:
Als de thermostaat niet meer sluit, kun je de rit zonder problemen afmaken en vervolgens je auto naar de dichtstbijzijnde garage brengen. Zorg er wel dat je niet volgas gaat rijden. Hiermee kun je de motor wel meer opwarmen, maar het verhoogt tegelijkertijd ook de slijtage van de motor.
Thermostaten zijn in de meeste gevallen niet heel duur, meestal wordt tegelijkertijd de koelvloeistof ververst. In een onafhankelijke garage moet je rekening houden met een bedrag tussen de €100 en €400 voor het vervangen van de thermostaat.
In principe heeft elke auto maar één thermostaat. Supercars hebben soms twee thermostaten, waarvan er een ook in het oliecircuit kan worden geïnstalleerd.
Als de thermostaat niet meer opengaat, mag je alleen verder rijden als het echt niet anders kan. Je moet de temperatuur steeds goed in de gaten houden. Met een geopende thermostaat is doorrijden (naar de garage) vrijwel onproblematisch.
Thermostaten gaan gewoonlijk open tussen 80 °C en 110 °C, afhankelijk van of het koelsysteem drukloos is of onder druk staat.
Ja. In 1928 werd de Ford Model A nog geleverd zonder thermostaat. Een paar jaar later was elke auto echter uitgerust met een thermostaat in het koelcircuit.
Bekende fabrikanten van thermostaten zijn MAHLE, Hella, WAHLER en Valeo.
Afbeelding: Matis75/Shutterstock.com